توضیحات

چکیده

عدالت و اخلاق دو مقوله ی تاثیرگذار بر یکدیگر هستند که نظام ارزش ها در هر اجتماع را سازمان می دهند. بعبارتی شاکله ی شخصیت هر فرد که از دو بخش صفات و ویژگی های درونی و رفتارها و روابط اجتماعی شکل می گیرد، اخلاق نامیده می شود. اخلاق چه در بعد فردی(صفات قلبی هر فرد) و چه در بعد اجتماعی (رفتارها و کنش های افراد با یکدیگر) تحت تاثیر عدالت می باشد. عدالت که یک فضیلت اخلاقی و بلکه از فطریات انسان است، معیار و میزان برای تمام گزاره های اخلاقی محسوب شده و از این جهت آن را شاه بیت اخلاق باید دانست. علی‌رغم برخی دیدگاه‌ها، اخلاق صرفا به صفات درونی فرد محدود نمی شود و عدالت نیز صرفا به حوزه‌ی روابط اجتماعی محدود نمی شود. از این جهت عدالت و اخلاق تاثیر متقابل بر یکدیگر دارند و بر ابعاد مختلف زندگی فردی و اجتماعی تاثیرگذارند. انسان کامل که همان انسان عادل است و به نسبتی که افراد یک اجتماع از مراتب عدالت در صفات و رفتار خود برخوردار باشند، رشد و تعالی اخلاق را در آن جامعه می‌توان انتظار داشت و آن را جامعه‌ی عادل و صالح دانست. تربیت انسان عادل و جامعه‌ی صالح، سرلوحه ی برنامه ی همه‌ی رسولان الهی بوده و دغدغه ی هر حکومت دینی، کارگزاران حکومتی و در مراتب بعدی جزء رسالت همه ی مربیان یک جامعه اسلامی است. علی‌ابن‌ابیطالب (علیه‌السلام) بعنوان انسانی کامل و زمامداری عدل پیشه، مفسر حقیقی عدالت بود که صراط روشن عدالت را در آموزه‌های اخلاقی خود از یک سو، و در زمامداری و حکومت قاطعانۀ خویش به تصویر کشید والگویی همیشگی را برای جامعه‌ی بشری تا قیامت باقی نهاد. در فرهنگ علوی، عدالت از نهاد و باطن فرد تا عرصه‌ی اجتماع وسعت داشته و عدالت اجتماعی، وسیله‌ای است در خدمت اخلاق و انسانیت.

این رساله بر آن است تا با بهره‌گیری از آموزه‌های علوی در سه بخش کتاب شریف نهج‌البلاغه- خطبه‌ها، نامه‌ها و حکمت‌هاـ تاثیرات عدالت بر اخلاق را در دو حوزه‌ی فردی و اجتماعی تبیین نماید.

کلید واژه‌ها: عدالت ـ اخلاق ـ حد وسط ـ فضیلت ـ رذیلت ـ افراط ـ تفریط ـ ظلم