توضیحات
چکیده
این رساله با عنوان جایگاه عرف در فقه امامیه و حقوق مدنی ایران با هدف شناخت عرف و نقش آن در فقه امامیه و حقوق مدنی ایران صورت پذیرفته است. «عرف عبارت است از جریان مستمر یک رفتار یا سلوک ویژه همگانی در میان افراد جامعه بر انجام یا ترک فعل، خواه گفتار باشد یا کردار» این پدیده دارای اصطلاحات و گونههایی از جمله عرف عملی، لفظی، عام و خاص و… میباشد و با نام های دیگری از جمله سیره، طریقه، ارتکاز عقلا و… به کار میرود.عرف در فقه ودرنزد فقهای امامیه دارای حجیت و اعتبار است اما این اعتبار و حجیت مشروط به ادله و شرایطی از جمله ، اطراد، مقارنت، عدم مخالفت با فعل و…» میباشد، عرف با توجه به نوع کاربرد آن جایگاه متفاوتی دارد و نقش مهمی را در استنباط احکام ایفا میکند و در مواردی از جمله کشف از حجیت ظواهر یا قول ثقات و موارد دیگر از دلایل مورداستفاده در فقه میباشد. اززمانرواجاسلوبقانونگذاریبهسبکاروپاییاندرایرانعرفهموارهبهوجوهمختلفیبرآناثرنهادهاست. اینتأثیربهسهترتیببودهاست. نخستحالتیکهقانونگذاربرخیازعرفهایموجودراعیناًیابامختصرتغییروتصرفیبهمصوباتخودواردکردهوبهآنکسوتقانونپوشاندهوآنهارارسمیومکتوبساختهاست.دوم،حالتیکهقانونگذارحکمقانونرابهصراحتبهعرفمعطوفکردهوبهاینترتیبضمنآنکهبهآنارزشواعتبارقانونرابخشیدهوخاصیتانعطافپذیریوتحولرا،کهدرآنبهتناسبتغییرشرایطزمانومکانرخمیدهد،ازآنسلبنکردهاست.سوم،موردیکهعرفبههیچترتیبموردنظرقانونگذارواقعنشده،ولیابهامیااشکالویاسکوتقانونویاکیفیتاجتماعیقضیهبهصورتیاستکهبرایحلوفصلآندردادگاهجزاستعانتازعرفچارهاینیست.به طور کلی از بررسی مواردی که در قانون مدنی به عرف و عادت رجوع شده، اعتبار و ارزش قانونی عرف به صورتهای مختلف مشهود است.
کلید واژه: عرف، کاربرد عرف، حجیت عرف، فقه، حقوق مدنی.
فهرست
عنوان صفحه
مقدمه
بیان مسأله…………………………… ۱
اهمیت و ضرورت تحقیق…………………… ۲
اهداف پژوهش………………………….. ۳
سؤالهای پژوهش………………………… ۳
فرضیههای پژوهش……………………….. ۴
روش تحقیق……………………………. ۴
ساختار تحقیق…………………………. ۴
۱-کلیات……………………………… ۵
۱-۱مفهوم شناسی عرف…………………….. ۵
۱-۱-۱عرف در لغت و اصلاح…………………. ۶
۱-۱-۱-۱عرف در لغت……………………… ۶
۱-۱-۱-۲ عرف در اصطلاح…………………… ۸
۱-۱-۲ عناصر و ارکان عرف……………….. ۱۰
۱-۱-۲-۱ عناصر عرف…………………….. ۱۰
۱-۱-۲-۲ ارکان عرف…………………….. ۱۰
۱-۱-۲-۲-۱ رکن مادی……………………. ۱۱
۱-۱-۲-۲-۲ رکن معنوی…………………… ۱۲
۱-۱-۲-۳ منشأ الزام عرف………………… ۱۳
۱-۱-۲-۳-۱ الزام ناشی از قانون………….. ۱۳
۱-۱-۲-۳-۲ الزام ناشی از اصول حقوقی……… ۱۴
۱-۱-۲-۳-۳ احساس حقوقی مشترک……………. ۱۴
۱-۱-۲-۳-۴ طبیعت و نظم اشیاء و امور……… ۱۴
۱-۱-۲-۳-۵ عرف فاقد نیروی الزام آور……… ۱۵
۱-۱-۲-۳-۶ نظریه اسلام………………….. ۱۵
۱-۱-۳ واژههای همسو و مرتبط با عرف………. ۱۶
۱-۱-۳-۱ عادت…………………………. ۱۶
۱-۱-۳-۱-۱ تعریف لغوی عادت……………… ۱۶
۱-۱-۳-۱-۲ تعریف اصطلاحی عادت……………. ۱۶
۱-۱-۳-۱-۳ تفاوت عرف و عادت…………….. ۱۷
۱-۱-۳-۲ بنای عقلا……………………… ۱۹
۱-۱-۳-۲-۱ تعریف بنای عقلا………………. ۱۹
۱-۱-۳-۲-۲ عناصر بنای عقلا………………. ۱۹
۱-۱-۳-۲-۳ تفاوت عرف و بنای عقلا…………. ۲۰
۱-۱-۲-۳سیرهی متشرعه…………………… ۲۲
۱-۱-۳-۳-۱تعریف سیره متشرعه…………….. ۲۲
۱-۱-۳-۳-۲ عرف و سیرهی متشرعه…………… ۲۳
۱-۱-۳-۴اجماع…………………………. ۲۴
۱-۱-۳-۴-۱ معنای لغوی اجماع…………….. ۲۴
۱-۱-۳-۴-۲ معنای اصطلاحی اجماع…………… ۲۴
۱-۱-۳-۴-۳ تفاوت عرف و اجماع……………. ۲۵
۱-۱-۳-۵قانون…………………………. ۲۶
۱-۱-۳-۵-۱ رابطه عرف و قانون……………. ۲۶
۱-۱-۳-۵-۲ تعارض عرف و قانون……………. ۲۷
۱-۱-۳-۶ عرف و نص……………………… ۲۸
۱-۲ گونه شناسی عرف……………………. ۲۹
۱-۲-۱ عرف به اعتبار سببیت……………… ۳۰
۱-۲-۱-۱ عرف لفظی……………………… ۳۰
۱-۲-۱-۲عرف عملی………………………. ۳۱
۱-۲-۲ عرف به اعتبار صدور………………. ۳۲
۱-۲-۲-۱ عرف عام و خاص از دیدگاه فقه…….. ۳۲
۱-۲-۲-۲ عرف عام و خاص از دیدگاه حقوق……. ۳۲
۱-۲-۳ انواع عرف عام و خاص……………… ۳۴
۱-۲-۳-۱ انواع عرف عام…………………. ۳۴
۱-۲-۳-۱-۱ عرف به اعتبار زمان و مکان…….. ۳۴
۱-۲-۳-۱-۲ عرف مملکتی………………….. ۳۴
۱-۲-۳-۱-۳ عرف مذهبی…………………… ۳۴
۱-۲-۳-۲ انواع عرف خاص…………………. ۳۵
۱-۲-۳-۲-۱ عرف به اعتبار زمان و مکان…….. ۳۵
۱-۲-۳-۲-۲ عرف به اعتبار لازم الاجرا بودن….. ۳۶
۱-۲-۳-۲-۳ عرف به اعتبار مقدار شیوع……… ۳۶
۱-۲-۳-۲-۴ عرف به اعتبار تقدم و تأخر از حدوث واقعه 37
۱-۲-۳-۲-۵ عرف به اعتبار مبین حکم یا موضوع بودن۳۸
۱-۲-۳-۲-۶ عرف به اعتبار پذیرش یا عدم پذیرش شارع 39
۱-۲-۳-۲-۷ عرف به اعتبار صحت و فساد……… ۳۹
۱-۲-۳-۲-۸ عرف به اعتبار دقت و تسامح…….. ۴۰
۲- اعتبار و حجیت عرف………………. ۴۱
۲-۱ – ادلهی حجیت عرف………………….. ۴۱
۲-۱-۱- ادله شرعی……………………… ۴۱
۲-۱-۱-۱ کتاب…………………………. ۴۱
۲-۱-۱-۲ سنت………………………….. ۴۳
۲-۱-۱-۳اجماع…………………………. ۴۵
۲-۱-۱-۴ وجود احکام امضایی……………… ۴۵
۲-۱-۱-۵ سکوت شارع…………………….. ۴۷
۲-۱-۱-۶ وحدت روش شارع و عرف……………. ۴۷
۲-۱-۲ ادله عقلی………………………. ۴۸
۲-۱-۲-۱ اتکای به فطرت…………………. ۴۸
۲-۱-۲-۲ قاعدهی ملازمه………………….. ۴۸
۲-۱-۲-۳ حفظ نظام……………………… ۴۹
۲-۱-۲-۴ استدلال به سه وجه عقلی………….. ۴۹
۲-۲ مکاتب حجیت عرف……………………. ۵۰
۲-۲-۱ مکتب حجیت ذاتی………………….. ۵۰
۲-۲-۲ مکتب عقل……………………….. ۵۲
۲-۲-۳ مکتب امضا………………………. ۵۲
۲-۲-۴ گرایشها و روشهای کشف امضا………… ۵۳
۲-۲-۴-۱ گرایش عدم ردع…………………. ۵۳
۲-۲-۴-۲ گرایش عدم ثبوت ردع…………….. ۵۴
۲-۲-۴-۳ گرایش سکوت……………………. ۵۵
۲-۲-۵ تفسیرهای ارائه شده دربارهی امضا…… ۵۶
۲-۳ شرایط حجیت عرف……………………. ۵۸
۲-۳-۱ شیوع اطمینان آور………………… ۵۸
۲-۳-۲ مسامحی نبودن……………………. ۵۸
۲-۳-۳ مخالفت نداشتن با عقل عملی………… ۵۹
۲-۳-۴ مقارن بودن……………………… ۵۹
۲-۳-۵ احراز عدم ردع شارع………………. ۶۰
۲-۳-۶ عدم تصریح به خلاف………………… ۶۱
۳- اهمیت و کاربرد عرف نزد امامیه……. ۶۲
۳-۱-اهمیت و نقش عرف در فقه…………….. ۶۲
۳-۱-۱- تاریخچه عرف……………………. ۶۲
۳-۱-۲-ویژگی های مکتب عرف امامیه………… ۶۴
۳-۱-۲-۱- ادبیات فقه…………………… ۶۴
۳-۱-۲-۲- اعتبار عرف…………………… ۶۵
۳-۱-۲-۳- کاربرد عرف…………………… ۶۵
۳-۱-۲-۴-دلالت عرف……………………… ۶۶
۳-۱-۲-۵- ردع عرف……………………… ۶۶
۳-۱-۳- فروعات بحث عرف…………………. ۶۷
۳-۱-۳-۱- تغییر عرف……………………. ۶۷
۳-۱-۳-۲- عیوب عرف…………………….. ۶۸
۳-۱-۳-۳- احراز و اثبات عرف…………….. ۶۹
۳-۱-۳-۴- ناهمگونی عرفها……………….. ۷۰
۳-۲-کاربرد عرف در فقه و حقوق…………… ۷۲
۳-۲-۱- کاربرد عرف در فقه………………. ۷۲
۳-۲-۱-۱- تشکیل مدلول التزامی…………… ۷۲
۳-۲-۱-۲- تعیین حدود موضوع حکم شرعی کلی….. ۷۲
۳-۲-۱-۳- اثبات تحقق موضوع……………… ۷۴
۳-۲-۱-۴- تغییر موضوع حکم شرعی………….. ۷۴
۳-۲-۱-۵- کشف حکم شرعی کلی……………… ۷۵
۳-۲-۲- عرف در دانش حقوق……………….. ۷۶
۳-۲-۲-۱- جایگاه عرف در حقوق……………. ۷۶
۳-۲-۲-۲- عرف در تاریخ و حقوق…………… ۷۶
۳-۲-۲-۳- عرف در حقوق نوشته و نانوشته……. ۷۷
۳-۲-۲-۴- عرف در حقوق عمومی و خصوصی……… ۷۸
۳-۲-۲-۵- عرف در حقوق جزا………………. ۷۹
۳-۲-۲-۶- عرف در حقوق تجارت…………….. ۷۹
۳-۲-۲-۷- عرف در حقوق داخلی و بین الملل….. ۸۰
۳-۲-۳- انعکاس عرف در قانون مدنی ایران…… ۸۰
۳-۲-۳-۱- موارد رجوع صریح به عرف………… ۸۱
۳-۲-۳-۲-موارد رجوع ضمنی به عرف…………. ۸۷
نتایج………………………………. ۹۲
پیشنهادات…………………………… ۹۴
فهرست منابع 95
دیدگاهها
هیچ دیدگاهی برای این محصول نوشته نشده است.